‘Практычныя работы’
Сінтаксічны разбор сказа. Просты сказ. Тэорыя і практыка.
У дапаможніку прыведзена схема, па якой ажыццяўляецца сінтаксічная характарыстыка простага сказа, і ўзор выканання поўнага сінтаксічнага разбора простага сказа.
Марфалагічны разбор. Марфалагічны разбор прыслоўя. Марфалагічны разбор прыназоўніка. Марфалагічны разбор злучніка.
Марфалагічны разбор можа быць поўны і частковы. Пры поўным разборы адзначаюцца ўсе марфалагічныя прыметы слова, пры частковым – толькі некаторыя з іх, напрыклад, род назоўнікаў, асоба дзеясловаў і г.д.
Пры марфалагічным разборы службовых часцін мовы асаблівую ўвагу трэба звярнуць на адрозненне прыназоўнікаў і злучнікаў ад падобных да іх па форме слоў іншых часцін мовы – прыслоўяў, займеннікаў, часціц і інш.
Разгледзім на прыкладах марфалагічны разбор прыслоўя, прыназоўніка і злучніка.
Марфалагічны разбор. Марфалагічны разбор назоўніка. Марфалагічны разбор прыметніка. Марфалагічны разбор дзеяслова.
Марфалагічны разбор – гэта разбор слова як часціны мовы з уласцівымі яму марфалагічнымі прыметамі. Пры марфалагічным разборы самастойных часцін мовы неабходна пільнавацца строгага парадку: спачатку вызначаюць пастаянныя марфалагічня прыметы, якія не залежаць ад змен форм слова, а потым непастаянныя, якія абумоўліваюцца сінтаксічнай функцыяй формы слова ў сказе. Пастаяннымі прыметамі з’яўляюцца, напрыклад, скланенне і род назоўнікаў, трыванне і спражэнне дзеяслова, а непастаяннымі – род і склон прыметнікаў, лад, час, асоба, лік і род дзеяслова.
Разгледзім на прыкладах марфалагічны разбор назоўніка, прыметніка, дзеяслова.
Словазлучэнне. Сінтаксічны разбор словазлучэнняў.
Пры разборы словазлучэння вызначаецца яго стркутра, тып паводле марфалагічнаго выражэння галоўнага і залежнага слоў, сінтаксічныя адносіны паміж кампанентамі, сродкі сувязі.
Асобна вылучаецца спалучэнне дзейніка і выказніка, адасобленыя члены з азначаемым словам, аднародныя члены сказа.
Разбор словазлучэння ў сказе мэтазгодна пачынаць з выдзялення і аналізу прэдыкатыўнаго ядра, граматычнай асновы.
Марфемны разбор. Марфемны разбор дзеяслова. Марфемны разбор прыслоўя.
Марфемны разбор цесна звязаны са словаўтваральным. У некаторых выпадках марфемны склад слова можна дакладна вызначыць, выкарыстоўваючы элементы словаўтваральнага разбору.
Марфемны разбор можа быць поўны, калі ў слове выяўляюцца і характарызуюцца ўсе марфемы, і частковы, калі выдзяляецца і аналізуецца толькі пэўны тып марфем (прыстўкі, суфіксы і інш.)
Разгледзім марфемны разбор дзяслова і прыслоўя.
Марфемны разбор. Марфемны разбор назоўніка. Марфемны разбор прыметніка.
Марфемны разбор прадугледжвае вызначэнне марфемнай будовы слова, гэта значыць выдзяленне ў ім жывых для сучасная мовы марфем (састаў слова) і ўстанаўленне іх функцый. Марфемы ў слове выдзяляюцца шляхам падбору і параўнання аднакарэнных і аднаструктурных слоў.
Пры марфемным разборы неабходна ўлічваць, да якой часціны мовы адносіцца слова, зменнае яно ці нязменнае. Словы службовых часцін мовы, за выключэннем вытворных, суадносных з паўназначнымі, і выклічнікі на марфемы не падзяляюцца. У нязменных словах (інфінітыў, дзеепрыслоўе, прыслоўе) няма канчатка.
Разгледзім марфемны разбор назоўніка і прыметніка.